आज आनंदे मला हे गीत वाटे गायचे,

कोरड्या रानी सुराचे मेघ हे वर्षायचे !

काल या वस्तीत होती घातकी कोल्हेकुई

आज शार्दुल गर्जनेने दुंदुभी गुंजायचे !

काल होत्या बोचणाऱ्या फार वाटा येथल्या,

हार तेथे मी फुलांचे पांघरूनी द्यायचे !

वाहती रे घाव ज्यांचे जख्म देती ते तरी,

येशुच्या माफीत त्यांना सावरूनी घ्यायचे !

आज मंगल काळ आला जिंकण्याला विश्व हे,

नाम ओठी राघवाचे नित्य माझ्या यायचे !

- श्रेयस जोगळेकर

#मराठीगझल

करोनाने मला काय दिलं हा संभ्रम निर्माण झाला तेव्हा सकारात्मक किंवा नकारात्मकतेच्या कुंपणाची मर्यादा ठेऊन विचार मांडायची मानसिकता मला मान्य नाही. प्रत्येक व्यक्तीला आलेल्या अनुभवावरून ते मांडण्याचं स्वातंत्र्य त्याला आपसूकच मिळायला हवं..

करोनाने जगाला हादरवून टाकले. धर्म , जात-पात , गरीब - श्रीमंत , स्त्री- पुरूष या चौकटी मोडून काढत सर्व जगात संचार केला. "समय का ये पल थमसा गया है" याचा खरा अर्थ जगाला समजवला. गतीशील, प्रगतीशील देशांना एकच वेसण घालून स्तब्ध केले. नियती , निसर्गकोपापुढे मानवजात किती दुर्बल आहे हे अधोरेखित केले. डार्विनचा ऊक्रांती नियम नव्याने समजला. प्रत्येक प्राणी जगण्यासाठी पर्यावरणाशी जुळवून घेण्याच्या शर्यतीचा एक हिस्सा बनलाय.. जणू बुद्धिबळातील एक प्यादं, ज्याची चालही दुसराच कोणी ठरवत असतो.

या महामारीने मला भविष्याऐवजी वर्तमानात जगण्याचा मंत्र दिला...

आगे भी जाने ना तु....जो भी है बस यही एक पल है या 1965 साली आलेल्या वक़्त चित्रपटातील साहिर लुधियानवी यांच्या गाण्याला माझा मुजरा...आजच्या परिस्थितीत हे गाणं किती चपखल (apt) आहे .या गाण्याच्या नकारात्मकतेमध्ये एक सकारात्मक संदेश आहे तो करोनामुळे उमगला.

जगण्याच्या धडपडीत किंवा परिस्थितीशी जुळवून घेता घेता (याला काहीजणं परिस्थितीशी दोन हात करणे असंही म्हणतात) आपल्या आप्तांना शेवटचंही बघता आलं नाही तरी जगण्याची ऊमेद न सोडण्याची हिम्मत (याला काहीजणं लाचारी म्हणतात) करोनाने दिली.

भविष्यातील planning ला अर्थ नाही ही धमकीवजा समज करोनाने दिली. करोनाने मला संयम शिकवला. ज्या गोष्टींचा मला मानसिक त्रास (पर्यायाने शाररिक) झाला , मुळात त्या गोष्टी बदलण्याचे खरंच माझ्या हातात होतं का हा विचार करायला करोनाने मला भाग पाडले..

एरवी या नश्वर देहाला ज्या भौतिक सुखाची सवय झाली होती त्या सुखांपासून काही काळापुरतं का होईना मला वंचित केले. किंबहुना असे म्हणता येईल की त्या सर्व भौतिक सुखांशिवाय जगण्याचा विश्वास दिला.

अजूनही खुप सार्‍या गोष्टी सामाजिक , आर्थिक , राजकिय स्तरांवर ढवळून निघाल्या. एक विषाणू जो साध्या साबणाने नष्ट होतो त्या विषाणूने खुप शिकवले..जगाचा नक्षाच पालटून गेला...येणार्‍या पुढच्या पिढ्या या विषाणू विषयक भरपूर संशोधन करतील. पण मी मात्र या विषाणूचा इतिहास , ऊगम, प्रवास , संहार, अंत या सर्वांची एक अंतर्मुख साक्षीदार होईन ...

बास एवढंच आणि इतकंच....

संध्या कुलकर्णी

भारतात खुप पाऊस झालाय... सगळीकडे पाणी तुंबलय.. तुंबलेल्या पाण्याला ऊतार हवा...तरच पाणी वाहून जातं.. निचरा होतो.. पण मनाचं काय..? मनात विचार तुंबले की ओसरण्यासाठी निचरा होणं गरजेचं असतं..मी आनंद पकडलेले क्षण असा लेख लिहला आहे...

आयुष्यात पकडलेले आनंदाचे क्षण व त्यातून निर्माण झालेली सकारात्मकता किंवा त्याला कारणीभूत ठरलेली सृजनशीलता या विषयी ...

नमस्कार मी संध्या कुलकर्णी

आज घरी मी एकटीच होते. खुप दिवसांनी निवांत संध्याकाळ गवसली होती. मस्त गझल ऐकत होते..

वक्त की कैद में जिंदगी है मगर,

चंद घड़ीयाँ यही है जो आझाद है..

इन को खोकर मेरी जाने जाँ

उम्रभर ना तरसते रहो..!!

खरंतर music ऐकणं माझी लहानपणापासूनची आवड. परीक्षा झाली की गाणी ऐकणं ही माझी enjoyment !. कारण मला त्यातून आनंद मिळायचा. relax व्हायला व्हायचं. recreation वाटायचं.

पण मधल्या काळात मला आनंद देतील , मन प्रफ्फुलित करतील असे क्षण कुठेतरी लपले होते किंवा मीच त्यांना खोल दडपून टाकलं होतं बहुतेक.

खरंच आनंद , सुख आपल्या हातात असतं..?? म्हणतात

Happiness is Within !!

You are responsible for ur own Happiness माझं मन खट्टू झालं. जर मी माझ्या आनंदाला जबाबदार असेन तर मधली ही वर्ष मी तो आनंद दुसर्‍यांमध्ये शोधण्यात , दुसर्‍याच गोष्टीत शोधत का वाया घालवली.. पण मनाला समजावलं हरकत नाही.... देर आये दुरूस्त आये...आता या पुढचं आयुष्य मात्र मनसोक्त जगायचं. स्वतःच्या आनंदाच्या पालखीचे भोई आपणच व्हायचं ..लोकांकडून अपेक्षा करायची नाही.

आणि मग चक्क मला आनंद देणार्‍या गोष्टींची list झरझर डोळ्यापुढे आली. खरंतर या गोष्टींवर कोणीच बंधनं घातली नव्हती पण मीच कुठेतरी मुरड घातली होती हे नक्की. तेही इतरांच्या आनंदासाठी. त्यातून त्यांना किती आनंद मिळाला ते माहित नाही पण कुठेतरी मी च माझ्यापासून , माझ्या व्यक्तिमत्वापासून दूर गेले हे नक्की. आणि तीच सल मला आनंदी होण्यापासून , सकारत्मकतेपासून दूर नेत होती याची जाणीव झाली.

काॅलेजमधल्या माझ्या कवितांच्या जुन्या वह्या काढल्या. वह्यांवरची धुळ झटकता झटकता मनावरची जळमटं दूर झाली. मित्रमैत्रीणींच्या आग्रहावरून काही लेख लघुकथा लिहल्या.नाटकं लिहली. त्यातून साहित्याविश्वात भर पडली नसली तरी मन समाधानी झालं. स्वतःचं मन समाधानी असण्यासारखा आनंद नाही..हुरूप वाढला..खरंच मनाला एक वेगळीच अनुभूती गवसली. घरी -दारी प्रोत्साहन मिळालं.

कविता करणं , रांगोळी , drawing , अभिनय, गाणी या सर्वांशी संबंधित कार्यक्रमांना जाणं हे सगळं सुरू झालं. मन रमायला लागलं. नकारात्मक विचार जावून सकारात्मकता वाढली. believe me त्याचा मानसिक आणि शारिरीक आरोग्यावर चांगला परिणाम झाला. छोट्या छोट्या गौण गोष्टींकडे कानाडोळा केल्यामुळे सृजनशीलता creativity वाढण्यास मदत झाली...

असा हा माझा प्रवास आनंदाच्या क्षणांना पकडण्याचा...मंडळी तुमचं काय..?

सौ. संध्या मिलींद कुलकर्णी...

मी संध्या कुलकर्णी... कोरोना मुळे काही महिन्यांपुर्वी भारतात जी भयावह परिस्थिती निर्माण झाली होती त्यावेळी मी एक लघुकथा लिहली होती..

माझ्या कथेचे नाव व्रत ..

त्याचे अभिनेता संदेश जाधव यांनी केलेले अभिवाचन

kulkarnilekh.mp4

सर्वांना सर्व प्रथम आंतरराष्ट्रीय योगदिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा :-) आज वरील फोटो टाकताना गेली ५-६ वर्ष डोळ्या समोर तरळून गेली म्हणून हे मनोगत.

जे आपल्या आरोग्यासाठी अगोदरपासूनच व्यायाम करत आहेत सर्व प्रथम त्यांचे हार्दिक अभिनंदन आणि त्यांचा व्यायाम तसाच सुरु राहावा अशी सदिच्छा :-) त्यांनी पुढचा कंटाळवाणा लेख नाही वाचलात तरी चालेल :-)

हळूहळू आयुष्यभरात कधीही व्यायाम न केल्याचे परिणाम दिसायला चालू झाले होते. कधी कंबर नाहीतर पाठ दुखत असे तर कधी मान. थोडक्यात शरीर धोक्याच्या घंटा वाजवू लागले होते :-) त्याच दरम्यान पहिला आंतरराष्ट्रीय योग दिवस जाहीर झाला . त्या निमित्ताने झुरिक मध्ये योगासनांच एक तासाचं शिबीर होणार होते. म्हंटलं चला योगासनातले काही शिकायला मिळेल वाटले म्हणून गेलो. १२ सूर्य नमस्कार घालायचे होते. पण पाठीत ४-५ सूर्य नमस्कारानंतरच उसण भरली :-) म्हंटल सूर्यनमस्कार आपला प्रांत नव्हे म्हणून मग साधेच काही व्यायाम चालू केले. पण त्याचा काही अपायही होत नव्हता आणि उपायही :-) पण पाठीतल्या लागोपाठच्या उसणींमधले अंतर मात्र हळू हळू कमी होत होते. त्यात एकदा गाऊटचा हि त्रास झाल्याचे आठवते. एकदा मात्र अशी काही पाठ धरली की मुलांबरोबर फिरायला हि जाऊ शकलो नाही. तेंव्हा बेडवर पडलो असताना विचार केला कि माझे आजी आजोबा ८० वर्षांपर्यंत जगले. आई बाबा हि ८० च्या पुढे मागे आहेत . म्हणजे अशी बरीच शक्यता आहे कि मी हि बहुतेक ८० वर्षे पूर्ण करेन. पण तो पर्यंत अश्या वेदनेसह आयुष्य जगायचे हा विचार करूनच धडकी भरली. काहीतरी करायला हवे हे तर नक्की होते पण काय ते समजत नव्हते :-) त्यामुळे स्टँडिंग डेस्क, थोडेफार चालणे वगैरे हेच चालू होते पण नियमितता कशातच न्हवती आणि तेच कुठून कधी काय दुखेल हे हि सांगता येत नव्हते :-) आणि काय करायचे हे शोधायला लागले तर हेच कळे कि व्यायाम असा हवा जो आयुष्यभर करता येईल . बहुतेकवेळा हा शोध पुन्हा सूर्यनमस्कार आणि योगासनांपाशीच संपत होता जिथे माझे हात आधीच पोळले होते :-)

तेंव्हा तीन वर्षांपूर्वी पुन्हा योगदिवसाच्या निमित्ताने एका जुन्या मित्राने तो करत असलेल्या योगासनांचे फोटो टाकले. ते पाहताच वाटले कि तो जर करू शकत असेल तर आपणही का प्रयत्न करू नये? मग पुन्हा सूर्यनमस्कारांबाबत माहिती गोळा करण्याचे सुरु केली . ती गोळा करता करत हे हि समजले कि सूर्यनमस्कार पाठी साठी चांगले असले तरी त्यासाठी पाठीच्या स्नायूंमध्ये थोडीतरी मजबुती असणे गरजेचे आहे नाहीतर त्याचा अपायच होईल. मग आधी पाठीचे स्नायू मजबूत करायचे व्यायाम २-३ महिने केले . तो पर्यंत व्यवस्थित सूर्य नमस्कार कसे घालायचे याचा अभ्यास केला :-) आणि मग मार्च २०१९ पासून सूर्यनमस्काराचा व्यायाम चालू केला . सुरवातीला फक्त २ सूर्य नमस्कारांपासून सुरवात करून हळू हळू ३-४ आठवड्यानि २-२ सूर्य नमस्कार वाढवले . जशी प्रॅक्टिस वाढली तसे सूर्य नमस्कार हा एक परिपूर्ण व्यायाम प्रकार का आहे तेही समजू लागले. साधारण १२ सूर्यनमस्कार घालायला यायला लागले तेंव्हाच बाकीच्या सोप्या आसनांकडे बघायला सुरवात केली

हे सर्व करतांना असेही लक्षात आले कि आपण अतिआत्मविश्वास दाखवला तर योगाभ्यास त्याची शिक्षा दुखापतींच्या स्वरूपात लगेचच देतो . त्यावेळी गपचूप ४-५ दिवस काही ना करता पुन्हा प्रयत्न करत रहाणे हेच आपल्या हातात असते. प्रयन्त सोडून न देता चालू ठेवल्यास दिवसेंदिवस फ्लेक्सिबिलिटीत पडणारा फरक जाणवतो हे हि नक्की. या प्रवासात फक्त एकाच खंत म्हणजे योगाभ्यासाशी ओळख मी आधीच करून घ्यायला हवी होती . आता झाली हे हि नसे थोडके . अजून बरेच काही शिकायचे आहे आणि ते शिकायला मिळेल अशी अशा आहे :-) पूर्वी मी ज्या अवस्थेतून गेलो त्यातून कदाचित तुमच्यापैकी काही लोक आज जात असतील , त्यांना एवढेच सांगू इच्छितो कि जे माझ्यासारख्या अतिसामान्य माणसाला जमले ते तुम्हाला तर नक्कीच जमेल :-) मात्र काही शारिरीक व्याधी असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला नक्कीच घ्या

आता मला आधी सांगितलेल्या कुठल्याच वेदना सध्यातरी होत नाहीत. पुढे झाल्याचं तर याचे समाधान नक्की असेल कि त्या थांबवण्यासाठी प्रयत्न मात्र नक्कीच केला :-)

असे म्हणतात कि कुठल्याही विचारांचे रूपांतर लगेच क्रियेत फार कमी वेळा होते . एखादा विचार मनात येतो आणि तो योग्य आहे कि नाही हे ठरवणारे अनेक विचार पुन्हा आपल्या मनात येतात आणि मग आपण योग्य पडताळणी करून त्याचे कृतीत रूपांतर करतो. हे लिखाण तुमच्या मनात व्यायामाचा विचार रुजवो आणि विचार आधीच रुजला असल्यास तो पक्का करण्यास मदत करो अशी ईश्वर चरणी प्रार्थना :-) धन्यवाद

श्रीपाद छत्रे

२१/०६/२०२१

लेखिका : सौ मधुरा जेरे

आमच्या बाल्कनीत Egeli यायचे

सोफा ठेवलाय त्याच्या ख़ाली नित्य कर्म करुन ओम् च्या स्नो बूटात शिरायचे .

मला वाटले आमच्या बिल्डिंग मधे २ मांजरी आहेत त्या घाण करुन ठेवतात, म्हणुन सोसायटी मेम्बर्स ना मेल केला, तर समजले ते मांजर करत नाही. Egeli येते गवता मधले कीडे खाते आणि घाण करुन जाते.

मी दोन - तीन दिवस बघीतले पण कळायचेच नाही कुठून यायचे आणि जायचे.

एक दिवस ओम् च्या स्नो बूट हलतना दिसला मी कोचावर बसुन वाचत होते .

आधी घबरले असे कसे होतंय. मग डोकाऊन बघीतले तर हां काटेरी पहुणा आत बसलेला

बूट उचलुन पिशावित ठेवला आणि पिशवी गाठ मारून ठेवली

ओम् शाळेतून आल्यावर त्याला दखवले तर म्हणाला, आग आई हे Egeli आहे मांजर खाते याना म्हणुन लपले असेल. आपण पाळूयात का ? मी डोक्यावर हात मारला.

त्याला मी म्हणाले याला जंगलामधे सोडून देऊ. बादलीत बूट पालथा केला तर एकटं नाही तर दोघे होते

निवांत आमच्या गार्डन चे ground-worm चे भोजन करुन भोजनालय /शौचालय आणि स्नो बूट घर बनावले होते.

मग काय बादली घेऊन जंगल गाठले आणि सोडुन आले .

घरी ओम् अनय चिडले होते. छान pet होते आई ने सोड़ून दिले जंगलात आता मांजर खाणार त्याना मग मलाही वाईट वाटले खरे पण त्यांची दोघांची समजुत काढली कशीतरी.

मी म्हणाले अरे नाही ते जमिनीत बीळ करुन लपतात. इथे बुटात ठेवले असते तर चिडले असते ना 

आशी ही इगेली कथा बाज़ल मधे सुफळ सम्पूर्ण

लेखिका - स्नेहल लिमये फाटक

आम्ही स्वित्झर्लंडला राहायला लागून जेमतेम वर्ष झालं होतं तेव्हाची ही गोष्ट. इथल्या घरांच्या खिडक्या तिरक्या उघडण्याची सोय असते. म्हणजे वरुन फट आणि खालून बंद. बाहेरून लोखंडी ग्रिल वगैरे अशी काही सुरक्षा नसते. त्या घराचं स्वयंपाकघर आणि दिवाणखाना तळ मजल्यावर होता. तर त्या दिवशी मी 

मोकळ्या हवेसाठी स्वयंपाकघरातली खिडकी तिरकी उघडी ठेवली होती आणि दिवाणखान्यात काही काम करत बसले होते. मुलगा शाळेत आणि नवरा कामावर गेला होता. मी एकटीच होते घरी. माझं काम चालू असताना स्वयंपाकघरातून काहीतरी आवाज यायला लागले म्हणून धावतच बघायला गेले तर त्या उघड्या खिडकीच्या फटीत एक गलेलठ्ठ मांजर अडकलेली दिसली. तिची आत येण्यासाठी धडपड सुरू होती. ती मला दिसायला आणि तिला तिच्या प्रयत्नात यश मिळायला एकच वेळ साधली गेली. माझ्यासमोरच तिनी ओट्यावर उडी मारली. दोन

 चार भांडी पाडली. सुदैवाने फार सांडलवंड झाली नाही. तीही कदाचित या प्रकारामुळे घाबरली होती त्यामुळे लगेच तिथून धूम ठोकून तिनी सुरक्षित जागी जाऊन म्हणजे सोफ्याच्या खाली ठाण मांडलं. हा सगळा अनपेक्षित घडलेला प्रकार पाहून माझ्याही छातीत धडधडायला 

लागलं होतं. थोड्यावेळानी शुकशुक शॅकशॅक करून, टाळ्या वाजवून सगळं करून पाहिलं पण ती पठ्ठी हलायला तयार नाही. मग विचार केला तिला बाहेर जाण्यासाठी एक दार उघडं ठेवून बाकीची बंद करून आपणही थोडा वेळ बाहेर थांबावं. १०/१५ मिनिटांनी जाऊन पाहिलं तर ती आपली अजून तिथेच. तशी मी मांजरांना घाबरत नाही पण आत्तापर्यंत कुठल्याच मांजरीला स्वतःच्या हातांनी उचलून वगैरे घेण्याचा प्रसंग आला नव्हता. त्यात मी कोणी अनोळखी तिला उचलायला गेले आणि ती फिसकारून अंगावर आली तर ही भीती वाटत होती. तिचं वजनही खूपच असेल असं वाटलं. त्यामुळे तो विचार मी सोडून दिला. मग कामावर गेलेल्या नवर्‍याला फोन केला आणि सांगितलं की अशी अशी मांजर घरात आली आहे आणि आता मी काय करू? त्यानी डोक्यावर हातच मारून घेतला. तो म्हणाला मी तरी इथे बसुन काय करू? बघ शेजारी वगैरे कोणी मदतीला येतंय का. मग मी माझी शेजारीण जिला थोडं इंग्रजी येत होतं तिचं दार ठोठावलं तर ती नेमकी घरात नव्हती. आता पुन्हा मोठा प्रश्न उभा राहिला मदत कोणाची मागावी कारण आम्ही राहत असलेल्या गल्लीतील बहुतेक जण स्थानिक होते. माझी तोंडओळख असलेले इतर २/३ शेजारी होते त्यांना इंग्रजी येत नव्हतं आणि मला जर्मन. दुपारची वेळ असल्यामुळे रस्त्यावर सामसूम होती. चांगली ओळख असल्याखेरीज असं सरळ कोणाकडे जाणं हे इथल्या शिष्टाचाराला धरून नव्हतं.

तेव्हा तशीच थोडावेळ वाट बघितली आणि माझ्या सुदैवाने समोरच्या घरातली एक बाई काही कामासाठी बाहेर आलेली दिसली. मी लगेच तिला हाका मारून, हातवारे करून मा

झ्या मोडक्यातोडक्या जर्मन मध्ये काय घडलंय ते सांगायचा प्रयत्न केला. तिला बहुदा कळलं ते आणि ती माझ्याबरोबर घरी आली आणि अजूनही त्याच जागी विराजमान असलेल्या त्या मांजरीला तिनी हातानी ओढून काढलं आणि घराबाहेर सोडून आली. मला एवढं हुश्श वाटलं. मी त्या शेजारणीचे खूप आभार मानले आणि तिला निरोप दिला. परत येऊन सोफ्याखाली नजर गेली तर माझ्या इतकीच ती मांजरही घाबरल्यामुळे तिनी तिचा कार्यभाग उरकलेला दिसला. 

अशा या आगंतुक आलेल्या पाहुणीनी चांगलाच प्रसाद दिला होता आणि आठवणीत राहील असा अनुभव देऊन ती निघून गेली. नंतर त्या घरात असेपर्यंत मी त्या स्वयंपाकघराची खिडकी कधीच तिरकी उघडी ठेवली नाही आणि लवकरात लवकर जर्मन शिकण्याचा निर्धार केला.

विश्व मराठी परिषद - कोविड १९ कथा आणि कविता लेखन

५ वे विशेष पारितोषिक - गणेश काळे, झुरीक

**********

खरं सांग निसर्गराजा,

आमचं जरा.... चुकलंच ना रे?

विकासाच्या घोडदौडीत आम्ही जगभर पसरलो,

राहणीमान उंचावण्याच्या नादात आम्ही तुला मात्र विसरलो,

युद्धामागून युद्धे झाली, राजघराणी आली गेली,

आताशा कुठे समाज स्थिरावत होता,

आताशा कुठे माणूस ‘माणसाळत’ होता,

युगायुगांनंतर लाभणारं शांतिपर्व

अशांतीकडे झुकलंच ना रे?

अगदी मनापासून सांग निसर्गराजा

आमचं जरा.... चुकलंच ना रे?

छोट्याशा एका विषाणूला लावलेस तू आमच्या पाठी,

आमच्या ‘क्षणभंगूर’ असण्याची पुन:प्रचिती देण्यासाठी,

की तू स्वत: टोचून घेतलीस कोरोना नामक एक लस,

माणसासारख्या ‘विषाणूंचा’ बंदोबस्त करण्यासाठी,

सहअस्तित्व, सहजीवनाचं लक्ष्य

थोडक्यासाठी हुकलंच ना रे?

हो नं? निसर्गराजा

आमचं जरा.... चुकलंच ना रे?

कोरोना म्हणतोय आम्हाला, त्रास दिल्याबद्दल क्षमस्व

नवा पाहुणा आहे मी, जाणून घेतोय तुमचं सर्वस्व

आम्ही विषाणू कधी कुठे, भुकेपलीकडे खात नाही

यजमानाला त्रास द्यायला, आमची ‘माणसा’ची जात नाही

सद्य परिस्थितीशी झगडताना,

माणसानेही खूप शिकलं रे

मान्य करतो निसर्गराजा

आमचं...खूप चुकलं रे!

~ गणेश काळे, झुरीक, स्वित्झर्लंड.

************